(715) Hộ Khẩu: Một thứ khôi hài, vô lý và ngu ngốc

Thứ Ba, ngày 14 tháng 4 năm 2015 

Giới thiệu

Bài viết này được thực hiện với mục đích cho người Việt Nam thấy được sự vô lý, ngu ngốc và độc hại của chính sách hộ khẩu. Đây không phải là bài viết đầu tiên viết về Hộ Khẩu. Nhưng theo nhận xét của tôi, cách viết văn của người Việt quá rườm rà, dài dòng, lòng vòng, không đi thẳng vấn đề và khó hiểu. Bài viết này sẽ không đi lòng vòng mà sẽ vô thẳng vấn đề.

Nếu phải chọn một biểu tượng của sự đỉnh cao trí tuệ của các nước chủ nghĩa xã hội thì tôi xin chọn sổ Hộ Khẩu. Không có một thứ nào ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân Việt Nam, nhất là những người sống xa quê, thường xuyên bằng sổ Hộ Khẩu.

Tôi biết vài bạn học trường Cảnh Sát Nhân Dân. Tôi hỏi các bạn ấy và vài người làm Công An sổ Hộ Khẩu là gì. Kết quả là không một ai có thể giải thích hay có câu trả lời ngắn ngọn. Những người được nhà nước giao trách nhiệm quản lý Hộ Khẩu còn không biết nó là gì nữa.

Không ai hiểu tại sao nó lại tồn tại, cũng không ai giải thích một cách logic nó tồn tại để làm gì. Nhưng nó vẫn tồn tại. Nó tồn tại để hành hạ người dân một cách vô lý và để làm công cụ kiếm ăn cho mấy anh chị Công An một cách phi lý. Mọi người không cần và không nên tin những gì tôi viết một cách tuyệt đối, các bạn có thể hỏi cha mẹ các bạn để biết thêm sự thật. 

Hộ Khẩu là gì?

1.      Hộ Khẩu là một chính sách quản lý người dân theo địa phương được chính quyền trung ương phân chia.

2.      Ở Việt Nam, mỗi tỉnh và thành phố thuộc trung ương là một địa phương quản lý riêng.

3.      Mỗi tỉnh và thành phố trung ương có bộ hành chính riêng biệt để quản lý.

4.      Mỗi tỉnh và thành phố trung ương cấp và quản lý hộ khẩu riêng.

5.      Nói cho dễ hiểu. Việt Nam là một đất nước có 58 tỉnh và 5 thành phố thuộc trung ương. (5 thành phố đó là: Thành Phố Hồ Chí Minh/Sài Gòn, Cần Thơ, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng) Mỗi đơn vị là như một đất nước nhỏ với bộ hành chính riêng và trong trường hợp này, Hộ Khẩu riêng.

6.      Hộ Khẩu là một cái giấy (cuốn sổ) chứng minh người dân là người thường trú ở địa phương thuộc đơn vị hành chính đó.

7.      Hộ Khẩu được quản lý bởi Công An địa phương (phường, thị xã, thành phố, tỉnh).

8.      Nếu sổ hộ chiếu là vật chứng chứng minh 1 người dân là công dân Việt Nam. Sổ Hộ Khẩu cũng như là một vật chứng chứng minh 1 người dân ở địa phương có “địa phương tịch” ở địa phương đó.

9.      Nếu đi đâu, chuyển nơi cư trú hoặc tạm trú cũng phải tới đồn Công An để khai báo.

10.   Hiện tại nếu muốn có sổ Hộ Khẩu thì phải có nhà, không có thì xin nhập vô nhà nào đó.

11.   Muốn có giấy Chứng Minh Nhân Dân thì phải có Hộ Khẩu, không có Hộ Khẩu thì coi như không phải là một công dân Việt Nam theo pháp lý, nghĩa là một người vô quốc tịch.

12.   Mỗi nhà có 1 sổ Hộ Khẩu, người chủ nhà là người chủ Hộ Khẩu. Ai muốn nhập hay tách cũng phải có chữ ký của chủ hộ.

Có bao nhiêu nước trên thế giới quản lý người dân bằng Hộ Khẩu?

Hiện tại trên thế giới chỉ có 3 nước áp dụng chính sách Hộ Khẩu. 3 nước này cũng là 3 cường quốc về kinh tế và văn minh của nhân loại. 3 nước đó là: đại cường quốc Trung Quốc, tiểu cường quốc Việt Nam và siêu cường quốc Bắc Hàn.

Hộ Khẩu bắt đầu từ đâu?

1.      Dựa theo các chứng cứ lịch sử, Hộ Khẩu bắt đầu từ triều đình nhà Hạ bên Trung Quốc (2100 – 1600 Trước Công Nguyên).

2.      Khi Đảng Cộng Sản Trung Quốc chiến thắng cuộc nội chiến Trung Quốc và thành lập chính phủ, chính sách Hộ Khẩu đã được tái sinh để quản lý nhân dân.

3.      Năm 1954 khi Đảng Cộng Sản Việt Nam dành chiến thắng Điện Biên Phủ và thành lập chính phủ ở miền Bắc sau Hiệp Định Geneva, họ đã áp dụng chính Hộ Khẩu trong việc cải cách ruộng đất và thực hiện kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa.

4.      Sau 30/4/1975, Đảng Cộng Sản “giải phóng” miền Nam, chính sách Hộ Khẩu được áp dụng trên toàn quốc.

Vì sao Việt Nam lại dùng Hộ Khẩu?

1.      Việt Nam là một nước chủ nghĩa xã hội với nền kinh tế chủ nghĩa xã hội.

2.      Hộ Khẩu dùng để phân chia lương thực trong thời bao cấp toàn quốc (1975-1986). Mỗi nhà được chia lương thực dựa theo chi tiết trong sổ Hộ Khẩu. Ví dụ: mỗi người được 100g gạo, nhà kia có 5 người, nhà đó được cấp/mua bằng tem phiếu 500g gạo. Tôi dùng gạo cho nó sang chứ thời đó dân Việt Nam ăn bo bo, khoai mì và bắp khô là chính.

3.      Đảng muốn hạn chế số người từ vùng nông thôn di dân ra thành thị nên đã áp dụng Hộ Khẩu để hạn chế sự đi lại và cũng để dễ kiểm soát hơn.

4.      Các thành viên của ban Tuyên Giáo Đảng Cộng Sản (Dư Luận Viên) luôn cho rằng sổ Hộ Khẩu là điều cần thiết để quản lý tội phạm, đây là một điều phi lý. Trên thế giới chỉ có 3 nước áp dụng Hộ Khẩu, còn những nước còn lại thì loạn hết?

5.      Hộ Khẩu được áp dụng để quản lý người dân theo cơ chế của một chế độ độc tài toàn trị.

6.      Nó khóa chân người dân vào mỗi địa phương, cho phép Công An theo dõi và quản lý từng bước một.

7.      Hiện tại, chính sách Hộ Khẩu là một công cụ kiếm ăn chính của Công An, nhất là ở các thành phố lớn, nơi thu hút lao động ngoại tỉnh tới làm việc. Cứ mỗi lần tới làm giấy tạm trú, KT3 là tốn vài chục vài trăm. Lấy vài chục vài trăm nhân lên cho vài ngàn trường hợp thì doanh thu của Công An từ việc chạy chọt giấy tờ này là bao nhiêu?

Vì sao Hộ Khẩu là một chính sách vô lý?

1.      Đã là người Việt Nam, có quốc tịch Việt Nam thì tại sao phải phân chia ra từng địa phương làm gì?

2.      Đã là công dân Việt Nam, đi đâu làm gì là quyền tự do cơ bản của mỗi người. Tại sao phải khai báo với Công An?

3.      Mỗi lần chuyển địa phương sinh sống, thay đổi hộ khẩu là một hành trình vô cùng gian khổ. Mấy anh chị Công An hành tới hành lui, phải phong bì vài trăm và triệu mới xong chuyện. Còn nếu chuyển vô 1 trong 5 thành phố trung ương thì cả chục triệu trở lên.

4.      Tất cả các chế độ phúc lợi xã hội được quản lý phân chia theo từng địa phương. Ai ở đâu thì làm việc với địa phương đó. Một người Lạng Sơn chỉ được hưởng phúc lợi công ở Lạng Sơn, còn nếu chuyển qua địa phương khác thì không được gì, vì địa phương đó không chịu trách nhiệm.

Chính sách hộ khẩu tác động thế nào tới quyền con người và quyền công dân của bạn?

1.      Hạn chế quyền đi lại tự do.

2.      Vi phạm quyền không bị phân biệt đối xử.

3.      Vi phạm quyền an cư.

4.      Vi phạm quyền được hưởng anh sinh xã hội.

Tác động của chính sách hộ khẩu đối với nền kinh tế:

1.      Làm phát sinh các thủ tục, giấy tờ không cần thiết.

2.      Làm tốn tiền của, thời gian của người dân và doanh nghiệp.

3.      Dễ phát sinh tiêu cực, hối lộ.

4.      Làm giảm lòng tin của người dân và chính quyền.

5.      Người dân dễ bị nhà nước sách nhiễu.

Sổ Hộ Khẩu cần thiết khi làm việc gì?

1.      Người dân Việt Nam muốn làm bất cứ một điều gì liên quan tới thủ tục hành chính cũng cần cái Hộ Khẩu (hoặc tạm trú dài hạn KT3). Sau đây chỉ là vài ví dụ:

2.      Cho con đi học trường công.

3.      Xin việc ở các cơ quan nhà nước địa phương.

4.      Làm giấy Chứng Minh Nhân Dân.

5.      Làm Hộ Chiếu.

6.      Đăng ký kết hôn.

7.      Làm giấy khai sinh cho con.

8.      Đăng ký mua xe. Campuchia nghèo xác sơ mà người dân mua xe bất cứ nơi đâu cũng đăng ký xe chính chủ. Không lẽ Việt Nam thua kém cả Campuchia?

9.      Đăng ký tham gia đầu tư cổ phiếu.

10.   Mua bảo hiểm ý tế công (và vài bảo hiểm tư nhân).

11.   Mua nhà. Tôi mua nhà ở đâu thì liên quan gì tới sổ Hộ Khẩu?

12.   Vay tiền ngân hàng.

13.   Làm sổ đỏ (giấy chứng nhận quyền sở hữu đất).

14.   Thi bằng lái xe. Tôi chưa biết nước nào cần sổ Hộ Khẩu cả.

15.   “Xin” giấy phép kinh doanh.

16.   Tham gia các giải thế thao (taekwondo, Vovinam, Karate, vân vân)

Những chuyện khôi hài và bi ai của người dân Việt Nam về Hộ Khẩu

Sống trong một đất nước có những chính sách phi lý, điển hình là chính sách Hộ Khẩu, người dân Việt Nam đã quá quen với sự phi lý này mà không thấy được sự phi lý của nó. Sổ Hộ Khẩu đã làm khổ mỗi con người Việt Nam trực tiếp và gián tiếp hàng ngày. Những chuyện sau đây là hoàn toàn có thật, mời các bạn đọc và mong các bạn nhìn thấy sự phi lý của sổ Hộ Khẩu.

Một cặp vợ chồng ngoài tỉnh đã vào Sài Gòn ăn học và có công ăn việc làm ổn định. Giờ có đủ khả năng mua nhà trả góp. Khổ nổi là khi tới ngân hàng thì họ đòi KT3 (hoặc Hộ Khẩu TP Hồ Chí Minh). Từ nhỏ tới lớn họ chưa bao giờ biết về mấy quy định này. Thế là họ hỏi bạn bè, cuối cùng tốn 3.5 triệu cho 1 anh Công An để anh ta làm giấy KT3 giả. 3.5 triệu là gần bằng một tháng lương công nhân, để đổi lấy một cái giấy mà họ không hiểu tại sao họ phải cần.

Một cặp vợ chồng công nhân vào Sài Gòn làm công. Có con, muốn con học trường công (vì tiền đâu mà học trường tư?). Không có cách nào khác, họ đành tới đồn Công An khu vực để chạy sổ KT3, tốn 4 triệu.

Một cô sinh viên tốt nghiệp trường sư phạm ở Sài Gòn. Được sở phân đi dạy ở trường cao đẳng trong thành phố. Sau 3 tháng dạy, hiệu trưởng đòi cô ta trình hộ khẩu thành phố Hồ Chí Minh, nếu không có sẽ đuổi ra khỏi biên chế. Cô ta ráng chạy chọt, cò Hộ Khẩu ra giá 25 triệu. Nhưng tiếc là chạy không kịp nên cuối cùng bị đuổi việc vì không có Hộ Khẩu Thành Phố Hồ Chí Minh. Có cái nước nào như nước này không?

Một cặp vợ chồng cùng tốt nghiệp trường sư phạm ở Sài Gòn. Về quê đi dạy cũng phải tốn tiền chạy cả trăm triệu. Cuối cùng quyết định chạy Hộ Khẩu Thành Phố Hồ Chí Minh tốn 50 triệu để đủ giấy tờ đi dạy ở một trường Sài Gòn.

Một bạn trẻ tham gia môn taekwondo (và các môn khác như Vovinam, Karate) ở tỉnh ABC, ban tổ chức không cho phép với lý do “không có Hộ Khẩu ABC”. Thể thao Thái Lan đang phấn đấu để vượt lên cùng châu lục và tham vọng chinh phục thế giới. Trong khi đó, các nhà tổ chức thể thao ở Việt Nam còn hỏi “con có hộ khẩu không?”. Chưa thấy cái nước nào làm thể nào mà ngu đần như nước này. Tới bây giờ còn làm thể thao theo sổ Hộ Khẩu, hỏi sao thế thao nước này vẫn dậm chân tại chỗ. Nếu các bạn chưa biết, các giải thể thao phong trào và thành tích ở nước ngoài hầu hết là mở rộng, ai cũng có thể tham gia, chẳng ai hỏi Hộ Khẩu anh là gì.

Một bạn bất đồng chính kiến (đảng gọi là phản động) đi thăm một người bạn ở tỉnh khác. Nửa đêm công an gỏ cửa để “kiểm tra giấy tờ tạm trú tạm vắng”. Mấy trường hợp này thì những bạn nào hoạt động xã hội dân sự, chính trị ở Việt Nam đã bị quá nhiều lần. Công An không cần giấy phép của tòa án, muốn tới kiểm tra tạm trú tạm vắng là tới.

Một chủ đầu tư nhà nghỉ nói với ông bạn khi biết ông này muốn đầu tư mở nhà nghỉ: “Vậy để tui đưa ông số điện thoại của thằng công an này. Anh mở nhà nghỉ mà không lót tiền cho tụi nó, nó không duyệt giấy phép đâu. Hàng tháng mà không cà phê cà pháo thì nó hứng lên là nửa đêm gỏ cửa đòi kiểm tra tạm trú tạm vắng của khách là khách chạy đi hết.”

Một anh thanh niên đi phượt, ngủ qua đêm ở một nhà nghỉ ở quốc lộ 1 A ở tỉnh Đồng Nai. Bất chợt có tiếng gỏi cửa “chị ơi cho kiểm tra tạm trú tạm vắng”. Ông chồng liền nói với bà vợ “em lấy 300k đưa cho nó đi, phiền quá”.

Một chú Việt Kiều Mỹ đã về hưu, nay về Việt Nam để dưỡng già. Ổng muốn mua căn nhà. Cái anh môi giới nói ổng cần hộ khẩu. Mà không có nhà thì phải nhập. Ổng đi tới luật sư trình bày vấn đề. Ngày hôm sau anh luật sư gọi điện nói: “Tụi công an muốn 20 triệu tiền cà phê, em thương lượng lắm rồi đó anh.” Về hưu mà còn bị hành đấy.

Một anh thanh niên quê ở tỉnh vô Sài Gòn lập nghiệp. Vì không có hộ khẩu Sài Gòn nên phải nhờ người khác đứng tên chiếc xe. Biết là phiền nhưng biết sao bây giờ. Quê thì xa, không có thời gian về. Không lẽ mua xe rồi xách xe về quê đăng ký?

Chị họ tôi sau khi đám cưới, đăng ký kết hôn thì 2 bên gia đình mua cho một căn nhà ở cùng thành phố, chỉ khác phường. Vậy mà khi tới Công An cắt Hộ Khẩu cũ và làm Hộ Khẩu mới cũng tốn 3 triệu. Nhắc lại, cùng thành phố, chỉ khác phường.

Thời hậu 1975, có vô số người di dân từ miền trung vô nam không mang theo gì cả. Nghĩa là họ không có giấy tờ để chứng minh họ là ai. Không có Hộ Khẩu đồng nghĩa với họ không phải là công dân Việt Nam. Tôi không biết có bao nhiêu người như vậy nhưng theo tôi thì quá nhiều, nhất là những lao động ở những xóm nghèo ở Sài Gòn.

Một cặp vợ chồng bức xúc vì không làm giấy khai sinh cho con được với lý do: “Cô vợ chưa nhập Hộ Khẩu vào nhà chồng.”

Một gia đình kia có mảnh đất trống sát bên nhà mình. Đám cưới con cái họ xây thêm 1 căn nhà nữa kế bên cho vợ chồng ở. Công An kêu phải làm sổ Hộ Khẩu vì địa chỉ nhà mới riêng biệt với nhà cũ. Vòng vo hơn 1 tháng, cuối cùng tốn 5 triệu tiền cà phê mới có sổ Hộ Khẩu cho nhà mới. Lúc đó mới được gắn điện và nước.

Một bà mẹ tới một trường công ở Hà Nội đăng ký cho con đi học, ông hiệu trưởng nói vì không có Hộ Khẩu khu vực nên cứ đưa 4 triệu là ổng cho qua. (4 triệu là một tháng lương của một lao động phổ thông, bạn tưởng tưởng đi làm 1 tháng trời để lót tiền cho con được đi học, cảm giác đó sẽ ra sao).

Chuyện của (nghệ sĩ) Thành Lộc. Thời bao cấp anh ta ở chung nhà với chủ hộ. Chủ hộ đi xuất cảnh đoàn tụ gia đình. Chính quyền địa phương nói chủ hộ đi đồng nghĩa với tất cả tài sản đều giao cho chính quyền giải quyết, căn nhà cũng vậy. Anh ta và người thân vẫn ở đó nhưng ở thuê trên chính căn nhà của mình.

Trong những năm 2000, giới sinh viên còn có “tệ nạn” lấy nhau vì cái hộ khẩu vì có nhiều công ty khi tuyển nhân viên họ lại yêu cầu có có hộ khẩu tại Sài Gòn. Lý do thì nhiều nhưng chính nhất là vì: làm bán hàng nên cầm tiền của công ty, nếu ở tỉnh thì khó xác minh và mất thời gian. Những trường hợp ôm tiền công ty rồi bỏ trốn cũng rất khó khăn để thu hồi. Công ty mình làm hồi 2005 có 1 bạn giao hàng do thiếu nợ bên ngoài nên ôm 1 cục gần 100 triệu bùng mất, công ty không cách nào.lấy lại được dù đã báo Công An.

Một anh du học sinh sau 4 năm học trở về nước và chuẩn bị hồ sơ tìm việc làm. Lúc đó gia đình mới nói là Công An đã cắt cắt Hộ Khẩu vì đã anh ta đã đi hơn 2 năm. Muốn nhập lại thì phải chứng minh anh ta là con của chủ hộ. Phiền quá nên tới Công An đưa anh Công An 2 triệu để giải quyết êm đẹp. Chính sách thu hút nhân tài về nước của Việt Nam đấy.

Một anh chủ đầu tư nhà trọ loại cao cấp than phiền: “Tao ghét nhận khách nước ngoài lắm. Mỗi lần tụi Công An biết có người nước ngoài tới thuê là tụi nó tới vòi tiền với lý do người nước ngoài không được ở lâu, phải khai tạm trú tạm vắng mỗi ngày. Tao không quan tâm, vì chi phí đó tụi nước ngoài trả gián tiếp qua tiền trọ, nhưng tao ghét tụi Công An hay tới chỗ trọ đòi tiền cà phê. Nhiều lúc tụi nó đi nhậu kêu tao ra nhậu chung, biết chuyện nên mỗi tháng tao tới nộp 2-3 triệu để tụi nó khỏi làm phiền tao nữa. Kinh doanh ở xứ này là phải chơi theo luật rừng nào cọp nấy mày ơi.”

Một cặp cha mẹ vì quá bất mãn với chất lượng giáo dục ở trường công trong khu vực, và cũng không đủ tiền để cho con học trường tư nên tìm cách cho con nhập Hộ Khẩu vào nhà người thân ở khu vực có trường tốt hơn. Tốn 20 triệu. Cha mẹ đã đi làm đóng thuê, muốn gửi con mình đi đâu thì đó là quyền của họ. Nhà trường cũng có quyền chấp nhập hay không. Chuyện học hành của người Việt Nam tới giờ này vẫn còn phụ thuộc vào sổ Hộ Khẩu thì làm sao khá nổi?

Một người bạn học cùng lớp cấp 3 với tôi, vì bố mẹ anh ta bán nhà đi ở trọ, cho nên không có hộ khẩu. Thế là học xong cấp 3 anh ta không thể thi vào trường đại học nào được, vì trong hồ sơ dự thi bắt buộc phải có giấy chứng minh nhân dân, mà muốn có giấy Chứng Minh Nhân Dân thì phải có hộ khẩu. Thế là anh ta buộc phải đi làm thuê suốt 3 năm, mặc dù học cũng thuộc diện khá. Trong suốt 3 năm đi làm thuê, gia đình anh ta phải chạy vạy khắp nơi để xin cho anh ta được nhập khẩu vào một nơi nào đó, nhưng do gia đình không có người thân thích, cho nên phải 3 năm anh ta mới nhờ được người cho ké vào sổ hộ khẩu. Cũng may sau đó anh ta thi đỗ đại học, và bây giờ trở thành giáo viên.

Và đó là những điều bạn cần biết về sổ Hộ Khẩu. Hy vọng càng ngày càng nhiều người sẽ nhận ra sự vô lý, ngu ngốc và khôi hài của nó. Chỉ khi người dân Việt Nam bước chân ra khỏi Việt Nam, họ mới biết được đất nước Việt Nam vô lý đến mức nào, điển hình là sổ Hộ Khẩu.

Ku Búa

Biên soạn & Bổ Sung: Ku DXD

(Triết Học Đường Phố)