Thiết Trượng
Mấy năm gần đây vì nền kinh tế của Mỹ xuống dốc "không phanh", một số anh chị em chúng tôi làm việc tại các hãng điện tử được hân hạnh theo kịp trào lưu tiến hóa "ăn chơi bẩy nghề ". Đa phần thuộc vào hạng tuổi còn vớt vát chút đỉnh tiền hưu trước khi về chầu ông bà ông vải, nên khi hết nhận tiền lương Ô Bá Ma, (mấy năm trước đây, ông Tổng thống đen xì Obama cho dân Mỹ thất nghiệp được tối đa những 99 tuần vì biết tỏng tòng tong chả nơi nào mướn người) bèn thừa thắng lấy hưu non, hưu già cho nó rồi. Nên khi có dịp gặp nhau hàng năm trước lễ Giáng Sinh, cái đám bị "ma chê, quỉ hờn" tụi tôi lúc nào cũng nói lung tung beng, ba hoa chích chòe trên trời dưới đất kể cả các chuyện cổ lỗ xĩ mà tụi nhỏ có ngồi nghe cũng chả hiểu mấy tên già đang nói cái gì. Vì vậy có lần trong một tiệc giỗ, một đứa cháu bảo với chủ nhà, để con ngồi chỗ mấy đứa nhỏ, chứ ở chỗ mấy người lớn họ nói chuyện "tầm bậy tầm bạ không hà". Tôi cũng không có dịp hỏi cháu thế chuyện tầm bậy tầm bạ thật sự thì cháu gọi là gì.
Vào Giáng Sinh họp mặt vừa
rồi, một ông xuýt xoa "Lạy Chúa tôi! Gần sáu tháng trước tưởng không
còn dịp gặp các bác nữa chứ, may vào nhà thương... thông tim kịp." Còn một
bà thuộc hạng nặng ký to con, đẫy đà, hôm nay thấy thon thả hơn, nói năng một
cách nghiêm chỉnh là sẽ cho mọi người một loại nước uống có công dụng chữa
nhiều thứ bệnh. Chị nói rằng bảy tháng trước, ho ra máu, lúc chụp phổi có hai
cục u; tình trạng nghi ngờ có thể bị ung thư. Đang thất nghiệp, không mua bảo
hiểm vì quá mắc. Chị độc thân mấy chục năm nay, sau khi ly dị, không thèm đi
bước nữa với câu tuyên bố "hách xì xằng": - Tại sao phải đi hầu hạ mấy
thằng chồng cà chớn, thổ tả đó? - Đi nhà thương, trong tình trạng bịnh lý như vậy
nhưng lại bị từ chối vì chị có lợi tức thất nghiệp cao hơn tiêu chuẩn của người
nghèo (MSI). Trong hoàn cảnh "sống dở, chết dở", chị đành theo kiểu
"có bịnh thì vái tứ phương". Một người bạn mách cho chị loại
"Nước Kỳ Diệu" [xem chú thích (1) bên dưới], chị cố gắng kiên nhẫn
dùng và thấy dần dần bớt ho. Hai tháng sau, chụp phổi lại không còn thấy hai
cục u nữa. Mấy tháng nay chị vẫn tiếp tục dùng nuớc xay trái cây kỳ diệu đó, dù
mùi vị theo chị, hơi khó uống lúc ban đầu...
Bắt nguồn từ câu chuyện "khạc
ra máu"của một người đẹp không thèm sang ngang lần nữa, việc dùng nước
uống, thức ăn sao cho có lợi sức khỏe được bàn cãi sôi nổi hơn.
Trong bàn tiệc, bất chợt anh Tư hỏi, Tết sắp đến rồi, bà con có ai biết chỗ bán bánh chưng gói tại nhà giá
rẻ mách dùm, sau khi ngâm:
Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ.
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh.
Anh Tư này liên quan đến một chuyện
vui "có thật" trong đời sống của người tị nạn. Số là hơn 20 năm trước,
trước khi đi phỏng vấn vào quốc tịch, có người bạn hỏi vợ anh Tư trong lúc anh đang
bận thay quần áo là anh ấy có lấy tên Mỹ không. Chị vợ nói có và tên là Bob.
Ông bạn kêu toáng lên, trời ơi anh Tư họ Vũ, mà tên Mỹ của anh là Bob. Vậy tên
họ của anh là Bob Vu hả? Mọi người có mặt hôm ấy đều cười. Thời gian sau, đến
kỳ đi tuyên thệ, cũng ông bạn "cắc cớ" lần trước, thắc mắc hỏi vợ anh
Tư lúc sắp ra xe đến sở di trú là anh chàng vẫn giữ tên Bob như cũ chứ. Chị bảo
là anh đổi rồi, lấy tên George. Ông bạn la trời như bọng:
-- Cái tên này còn quá cha cái tên
Bob đó bà.
-- Sao dzậy? Chị vợ anh Tư gốc Bến
Tre ngạc nhiên hỏi.
-- Bộ ông bà không biết hả? George
đọc theo giọng Nam là Dọc đó. Thấy không, tên mới là Dọc Dzu còn quậy tổ cha
hơn tên cũ Bob Dzu đó...
Thực phẩm và sức khỏe:
Trở lại câu ca dao có "Thịt mỡ, dưa hành" của anh Tư vừa mới ngâm lên, một ông có
biệt danh Lang Ta " bàn ra tán vào" nghe cũng có lý khi xác
định đó là một ẩm thực khoa học trong văn minh cổ tục của người xưa được
"ẩn dụ" qua ca dao, tục ngữ.
Ông Lang Ta nói:
-- Tổ tiên người Việt không có chữ
viết phổ thông cho quần chúng như quốc ngữ hiện thời (dùng mẫu tự La tinh). Chữ
nôm còn phiền toái hơn vì phải mượn chữ Tàu. Xưa kia dân ta đa số chủ yếu sống
về nghề nông, quanh năm chân lấm tay bùn, cho nên để con theo đuổi việc học là
một hy sinh lớn lao của gia đình, vì mất một nguồn nhân lực cho việc nông gia
chưa kể phải cung phụng một ít chi phí cho việc học hành. Do đó phải nói hầu
như dân chúng đa số là thất học (chữ Nho). Để thay thế cho việc thiếu sót văn
tự, ông bà tổ tiên chúng ta đã dùng hình thức truyền khẩu qua ca dao, tục ngữ
để dạy dỗ, khuyên bảo đời sau. Ví dụ về phương diện giữ quân bình cho sức khỏe
thì "Thịt mỡ, dưa
hành" là một bằng
chứng cụ thể nhất từ bao đời nay của dân Việt.
Hiện
giờ ai cũng biết thịt mỡ là tổ sư gây ra tình trạng "high
cholesterol" trong máu, thế nhưng dưa chua là một trong những
thứ phòng ngừa cái tai hại của anh chàng "cholesterol xấu"
gây chết người này. Trước khi nói về công dụng của dưa hành, xin
hỏi bây giờ quý vị có
còn ăn mướp không?
Một bà buột miệng:
-- Có lẽ hai ba năm mới ăn một lần.
Còn xơ mướp tụi ngoại quốc dùng làm vật dụng kỳ cọ tắm rửa đó.
Lang Ta nhấp một ngụm nước trà nóng
cho thấm giọng rồi mới phán:
-- Tuổi già hay quên một cách lãng
xẹt. Bà con ai nhớ, lát nhắc về vụ uống nước trà này của tôi nghe. Cám ơn
trước. Giờ xin trả lời bà chị về xơ mướp. Hình như chất sơ tiếng Anh gọi
là "fiber" thì phải. Để giảm và trừ khử "cholesterol xấu", nghiên cứu về y khoa
hiện đại đều khuyên người ta nên ăn uống những thực phẩm có chất xơ (2). Kỹ nghệ về dược phẩm ngày nay cũng lợi dụng
con ngáo ộp "cholesterol xấu" có thật này để bán ra các loại
thuốc có nhãn "high fiber" (nhưng toàn là vụn vặt và nhẹ ký so với
chất xơ mà Lang Ta sắp đề cập). Lời khuyên và thuốc uống trên đều là việc tốt,
nhưng chỉ là hình thức dùng "gáo dừa" múc nước đổ đi cho con thuyền
thủng đáy đang bị nước từ từ tràn vào.
Hồi Trung Học, tất cả chúng ta đều
được dạy và biết là để tiêu hóa thức ăn và biến nó thành chất bổ nuôi dưỡng cơ
thể, bao tử và ruột của chúng ta đóng một vai trò quan trọng. Bỏ qua chi tiết
tiến trình phức tạp của các cơ quan này, ta chỉ biết một chức năng cần phải có
của chúng là co bóp thức ăn. Giải phẫu bao tử và ruột, chúng ta thấy bên trong
có vết nhăn hay rãnh của các cơ phận này. Không phải là bác sĩ chuyên khoa,
chúng tôi chỉ đoán công dụng của các rãnh của nó có thể để làm chậm và giữ lại
thức ăn trong các động tác co bóp hầu đủ thời gian giúp phản ứng biến hóa thức ăn thành chất bổ để
nuôi cơ thể của chúng ta...
Thấy Lang Ta dài dòng quá, ông ngồi
cạnh có vẻ bực mình:
-- Ông nói lan man gì đâu, vào đề “thẳng
như ruột ngựa” đi. Thế nó có liên hệ gì với chất xơ mà ông nói hồi nãy không?
Lang Ta cười ruồi:
-- Ông đừng có nóng, nó liên hệ như
cá với nước đó ông bạn. Chị bạn vừa nói xơ mướp ở Mỹ được bán để kỳ cọ cơ thể,
nhưng hồi còn ở Việt Nam, vì nhà có dàn mướp, ăn không hết thành mướp khô,
chúng tôi lấy xơ mướp dùng để rửa chén bát và công nhận sạch như lau còn hơn sài giẻ nữa.
Có
cái thằng nhỏ nó “đao“ làm sao
Lỗ
đ. nó dính cái cọng “rau”,
Người
ta ai mà kỳ như “dzậy” ?
.....
“Thôi
rồi ! Bắc kỳ, Bắc kỳ”
(Mượn thơ của Nguyễn Hữu Huấn trong
“Cái Duyên Nam Bắc’)
Và đây mới là điều chúng ta cần
biết khi nói đến sự quan trọng của chất xơ với động thái co bóp của bao tử và
ruột. Chính sự cọ sát của chất xơ còn nguyên trạng vào thành vách và các khe
rãnh đã làm chức năng "rửa chén bát" cho bao tử và ruột của chúng ta
được sạch sẽ...
Vì chất chua cũng làm giảm béo, nên
xảy ra trường hợp có phụ nữ muốn thân hình thon thả, theo mách bảo không được
kiểm nghiệm đã dám uống dấm cho giảm cân mà không biết hậu quả nguy hại đến sức
khỏe suốt đời của mình sau này. Còn hành ta của "Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi" thì theo đông y thuộc
loại dương tính cũng giúp cho việc tiêu hóa được dễ dàng...
-- Thành thử theo ông cứ ăn thịt mỡ
thoải mái, kể cả bánh chưng cũng chứa thịt mỡ trong đó vì đã có dưa hành trợ
giúp? Một ông căn vặn hỏi lại Lang Ta.
-- Không tuyệt đối căn cứ như vậy.
Ý của tôi là khai triển khuyên nhủ của tiền nhân để chúng ta coi đó noi theo
nếu thấy đúng. Hợp lý hay không tùy quan điểm cá nhân quý vị. Thời xa xưa gốc
gác từ miền Bắc nghèo nàn, đâu phải lúc nào dân mình cũng có thịt thà gà qué để
thưởng thức. Mất một con gà không thôi mà đã có bài bản đi vào văn chương chửi
lộn. Cho nên họa chăng giỗ chạp, cúng quẩy ngày tư ngày Tết mới thấy miếng
thịt, mà cũng chả có nhiều để ăn. Riêng vại cà, chum dưa thì hầu như đa số nhà
nào cũng có và được chiếu cố hàng ngày. Cho nên mấy miếng thịt mỡ ngày Tết chả
có thấm thía gì so với sự thòm thèm chất thịt béo ngậy của người nông dân, với
cái ruột và bao tử lúc nào cũng sạch trơn cặn bã vì chum dưa đã chu toàn nhiệm
vụ quanh năm suốt tháng. Còn thời đại bây giờ nhất là tại Mỹ, đồ ăn thức uống
thừa mứa, quá nhiều chất đường chất béo. Có kiêng khem cách mấy, chúng ta với
cái tuổi gần đất xa trời cũng có vướng víu ít nhiều vào vụ "high
cholesterol" hay một tí liên hệ "tiểu đường" . Thành thử ngoài
việc ngưng "tiếp tế cho giặc" càng nhiều càng tốt các chất béo, chất
đường, chúng ta nên ngăn ngừa bằng cách theo vết người xưa cứ "rau
dưa" có chất xơ cho nó nhẹ nhàng thân xác và đỡ lo bệnh tật...
Một bạn già ngồi cạnh Lang Ta, dục
giã:
-- Này, ông ăn đi chứ. Đúng tần số
hay sao mà nói hăng thế?
Lang Ta ậm ừ:
-- Rồi, "Thịt mỡ, dưa hành" đã xong! Ái chà! Quý vị ăn uống còn khỏe
thế? Món nào nhà hàng dọn ra cũng gần sạch trơn. Ai "đi chợ" (chọn
món ăn) hôm nay vậy? Hóa ra bà xã anh Tư
à? Chị Ba Bến Tre (vợ anh Tư) kiêng tôm, kiêng thịt đỏ mấy năm nay nên để bà ấy
đi chợ là đúng lắm... Ấy, ấy anh Tư, anh lại dùng nước ngọt có đá lạnh à? Hồi
nãy tôi nhờ người nhắc vụ tôi uống nước trà là có lý do đấy. Tuổi già như anh
Tư và chúng mình chỉ nên dùng nước ấm và nóng thôi. Khi mình dùng nước lạnh,
chúng ta sẽ mất một số nhiệt lượng để chuyển hóa nước lạnh đến nhiệt độ mà cơ
thể có thể hấp thụ được. Thành thử cứ trà nóng ấm là dễ tiêu, tránh ba thứ nước
ngọt càng nhiều càng tốt.
Vẫn ông bạn ngồi cạnh:
-- "Biết rồi, khổ lắm, nói mãi" mấy vụ ăn kiêng, uống
trà này. Ăn đi, bà ấy không có để phần cơm nguội ở nhà đâu.
Chỉ nội nghe Lang Ta "thuyết
trình" về chất xơ không thôi đã chiếm mất gần hết thì giờ họp mặt dự
trù tại tiệm ăn. Trước khi "tan hàng", chúng tôi một số "vô công
rồi nghề" rủ rê Lang Ta đi uống cà phê. Chủ đích muốn nghe anh chàng huyên
thuyên thêm về văn minh cổ tục.
Vệ sinh
thường thức:
Vừa ngồi xuống và kêu cà phê xong,
bàn bên cạnh có một ông thuộc hạng to mồm, dáng dấp lực lưỡng, mặt mũi nâu đen
coi có vẻ "ngầu" như thuộc hạng anh chị, hỏi người cùng bàn:
-- Ngoài hội chợ Tết của
Sinh Viên vẫn tổ chức hàng năm có còn hội chợ của đoàn thể nào khác cạnh tranh
không mấy cha?
Không quan tâm đến câu trả lời của
mấy người bàn bên cạnh, Lang Ta gật gù cái đầu bạc “đen trắng” nham nhở như
“chó đốm” rồi khề khà với tụi tôi:
-- Đây là cái ưu điểm của người
Việt tỵ nạn, không quên cội nguồn. Nội dùng chữ Tết mà không thèm dùng
"Chinese New Year" để người bản xứ bây giờ đã quen thuộc và biết đó
là ngày đầu năm của dân Việt đã là một sự cố gắng đáng khen ngợi của nhiều
thành phần trong xã hội trong cộng đồng bao năm nay.
Tiện đây, mình nhớ đến đâu nói đến
đó về văn minh của tiền nhân mà một số có thể cho là hủ tục. Có người ca tụng
là "văn minh miệt vườn", có người trân trọng hơn như nhà văn Toan Ánh
ca ngợi nét đẹp đời sống tinh thần thôn xóm trong một cuốn sách của ông và tôn
vinh là "Phong Lưu Đồng Ruộng", đó cũng chính là tựa của tên cuốn
sách. Lúc là học sinh Trung học đầu thập niên 60, tôi đã bị thu hút bởi nếp cũ,
tục xưa trong sách này và bắt đầu quan tâm đến cái hay cái đẹp của tiền nhân.
Khi sửa soạn đón Tết, người ta phải
quét dọn trong nhà ngoài ngõ. Ngoài việc làm sạch sẽ bàn thờ, còn phải đánh
bóng lư đồng. Trước kia
ở nông thôn, nhà nào cũng rắc vôi bột ở 4 góc vườn rồi vẽ hướng ra phía cổng để
xua đuổi ma quỷ. Vì thế, dân gian có câu: "Đầu năm mua muối, cuối năm mua
vôi”. Có thể chuyện rắc vôi xa xưa được thần bí hóa và
sau này vào thời chưa có nhiều nhà gạch lợp ngói, quét lớp vôi mới (thay
sơn bây giờ) chuẩn bị ngày Tết, là bà con ta đang làm một việc tổng vệ sinh tẩy uế, ngăn
ngừa dịch tễ vì vôi là một chất sát trùng mạnh. Nói đến vôi, chợt nhớ một
chuyện khoảng giữa năm 2012, ở miền Bắc VN (nhất là Hà Giang), tin đồn lái
thương Ba Tàu mua đỉa với giá cao để làm thuốc. Ham lợi bà con đâm đầu vào việc
nuôi đỉa. Ít lâu sau, mấy thằng lái buôn khốn nạn Ba Tàu trốn biệt, thế là một
vụ “ốc bươu” phá hoại mùa màng thứ hai xuât hiện nhưng lần này là loại hút máu
người và sinh vật. Đỉa là một loại lưỡng tính, dù có đốt nhưng tàn tro vẫn còn
sót ít tế bào, nên một hai hôm sau, nhất là sau cơn mưa ta lại thấy lúc nhúc đỉa
con trong đám tro tàn. Chỉ có một cách diệt nó là dùng vôi. Các cụ nhà ta đã
từng mô tả cái chết “không yên lặng” chút nào của loài hút máu này: “Giãy như
đỉa phải vôi”.
Giáo dục và xử thế:
Cả
năm lam lũ, vất vả làm ăn, “năm hết, Tết đến” là dịp nghỉ ngơi và đoàn tụ. Theo
thời gian, đời này tiếp đời kia, tính gia tộc càng thêm keo sơn và bền chặt. Ngoài việc nhắc nhở hậu
thế “uống nước nhớ nguồn”, việc cúng ông bà gia tiên cũng giúp cho không khí ngày Tết
thêm phần thiêng liêng trong thân tộc. Đi đình chùa, nhà thờ vào dịp Tết cũng
là một nhắc nhở tâm linh về đấng thiêng liêng trên cao hầu khuyến
khích người ta nên làm lành, tránh điều ác.
Sau
đây cũng là một tục lệ thật hay: trong ba ngày Tết kiêng cữ những lời gắt gỏng, “chửi
chó, mắng mèo”, tránh những hành động, việc làm thô thiển. Dù có hiểu lầm, thù
oán, đố kỵ nhau trong năm cũ thì đến ngày Tết gặp nhau cũng đều nên tha thứ bỏ
qua cho nhau và cố giữ hoà khí vui vẻ. “Giận đến chết, ngày Tết cũng vui” chính
là biểu hiện của sự thân ái, bao dung. Nợ nần cũng phải để qua ba ngày Tết mới tính toán...
Nếu trong 365 ngày của một năm, tất cả chúng ta đều làm được điều khuyên bảo trên của ba ngày Tết kiêng cữ có lẽ thế giới sống trong cảnh an lạc thanh bình…
Nếu trong 365 ngày của một năm, tất cả chúng ta đều làm được điều khuyên bảo trên của ba ngày Tết kiêng cữ có lẽ thế giới sống trong cảnh an lạc thanh bình…
Lang
Ta chợt ngưng nói và chỉ về phía một phụ nữ mang bầu đi chậm chạp với người chồng
vào phía chợ:
--
Còn cổ tục này mới thấy phục các cụ nhà mình, đó là môn học gọi
là
"Thai giáo", tức là cần phải
giáo dục con từ lúc còn trong bụng mẹ. Theo các cụ, sản phụ cần nói
năng, đi đứng khoan thai, không được giận dữ, hoảng hốt; không được nghĩ
điều xấu, làm việc xấu; không nghe chuyện dở, nhìn xem cảnh tang
thương... Theo
tài liệu nghiên cứu khoa học: Nhân cách con người được hình thành rất sớm, ngay
từ trước khi ra đời. Các ý nghĩ, cảm xúc và những nỗi buồn vui của người mẹ đều
truyền vào đứa con…
*
Bất
chợt điện thoại của Lang Ta reo inh ỏi. Nghe xong, chàng già này kiếu từ lũ bạn
ngay, với lý do vì đã đến giờ đổi phiên ‘thay tã” cho cháu ngoại. Nhìn theo
Lang Ta lom khom đi ra chỗ xe đậu, chúng tôi tự hỏi công việc này cũng nằm
trong “văn minh cổ tục” chăng, nếu không sao mà Lang Ta ngoan ngoãn chấp hành một
cái rẹt, trong khi ly cà phê chưa vơi một phần ba?
Đành
chịu vậy. Hy vọng lần sau “moi móc” thêm vài văn minh cổ tục hay hay nữa của
anh già lẩm cẩm này.
Phiếm loạn cuối năm Thìn, đầu
năm 2013
Thiết Trượng
-------
Chú thích:
(2) How
Dietary Fiber Lowers Cholesterol:
No comments:
Post a Comment